Wstęp 4
Rozdział I. Założenia ustrojowe samorządu gminnego 6
1.1. Gmina miejscową wspólnotą samorządową 6
1.2. Wyborcy podmiotem władzy samorządowej 16
1.2.1. Zasady prawa wyborczego samorządu gminy 16
1.2.2. Wybory do Rady Gminy 20
1.2.3. Referendum gminne 23
Rozdział II. Struktura i organizacja władz gminy 26
2.1. Rada gminy i organizacja jej działalności 26
2.2. Wójt gminy i organizacja jego działalności 32
2.3. Urząd gminy i jego organizacja 39
Rozdział III. Zadania gminy 43
3.1. Zadania gminy w świetle ustaw 43
3.2. Zadania własne 49
3.3. Zasady finansowania zadań własnych i zadań zleconych 57
3.3.1. Finansowanie zadań własnych 57
3.3.2. Finansowanie zadań zleconych 61
Rozdział IV. Rada gminy 64
4.1. Rada jako organ stanowiący gminy. Funkcjonowanie rady gminy 64
4.2. Właściwości rady gminy 69
4.3. Przewodniczący rady gminy 70
4.4. Wykonywanie mandatu radnego gminy 80
Rozdział V. Organ wykonawczy gminy 84
5.1. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jako organ wykonawczy gminy 84
5.2. Powołanie i odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) 86
5.3. Uprawnienia, obowiązki i kompetencje organu wykonawczego (burmistrza, prezydenta miasta) 93
5.4. Urząd gminy – organizacja i zasady funkcjonowania 94
5.5. Relacje: rada gminy – wójt (burmistrz, prezydent) 98
Zakończenie 102
Bibliografia 104
Wstęp
Samorząd terytorialny jest ogniwem władzy lokalnej. Bazą lokalnej władzy jest gmina. Gmina jest podstawową jednostką wobec innych jednostek samorządu terytorialnego. Inne jednostki samorządu nie pełnią wobec gminy nadzoru ani kontroli. Szeroki zakres zadań gminy, które wykonuje poprzez swoje organy, a także w formie demokracji bezpośredniej (referendum), tworzy nowe tendencje. Proces polityczny władzy lokalnej w samorządzie gminnym jest szczególnie widoczny w dużych gminach wiejskich oraz w gminach miejskich. Występuje jednocześnie tendencja aktywizacji społeczności lokalnych i problem upodmiotowienia jednostek pomocniczych w gminie dla rozszerzenia podstawy demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego. Oznacza to, że pojawiająca się w gminie tendencja zwiększania partycypacji społeczności lokalnych w procesie politycznym wymaga rozbudowy struktury władzy lokalnej. Zakres działania samorządu powiatowego nie narusza samodzielności gminy.
Celem pracy jest przedstawienie samorządu gminnego jako jednostki samorządu terytorialnego.
Praca składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów i zakończenia.
W pierwszym rozdziale opisane są założenia ustrojowe samorządu gminnego, a więc: gmina miejscową wspólnotą samorządową, wyborcy podmiotem władzy samorządowej, zasady prawa wyborczego samorządu gminy, wybory do Rady Gminy oraz referendum gminne.
W drugim rozdziale zaprezentowana jest struktura i organizacja władz gminy, a więc: rada gminy i organizacja jej działalności, wójt gminy i organizacja jego działalności oraz urząd gminy i jego organizacja.
W trzecim rozdziale przedstawione są zadania gminy, a więc: zadania gminy w świetle ustaw, zadania własne, zasady finansowania zadań własnych i zadań zleconych, finansowanie zadań własnych oraz finansowanie zadań zleconych.
W czwartym rozdziale opisana jest rada gminy, a więc: rada jako organ stanowiący gminy. Funkcjonowanie rady gminy, właściwości rady gminy, przewodniczący rady gminy oraz wykonywanie mandatu radnego gminy.
W piątym rozdziale zaprezentowane są organy wykonawczy gminy, a więc: wójt (burmistrz, prezydent miasta) jako organ wykonawczy gminy, powołanie i odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), uprawnienia, obowiązki i kompetencje organu wykonawczego (burmistrza, prezydenta miasta), urząd gminy – organizacja i zasady funkcjonowania oraz relacje: rada gminy – wójt (burmistrz, prezydent).
Na wstępie warto również wskazać, iż początki samorządu sięgają czasów odległych, jego najprostsze formy istniały już we wcześniejszych okresach życia państwowego, ale samorząd jako pojęcie prawne dopiero wtedy powstał, gdy stosunek panującego w państwie absolutnym do podwładnych ze stosunku władzy zaczął się zmieniać w stosunek prawny, gdy jednostka fizyczna poza prawami prywatnymi poczęła nabywać prawa publiczne, stała się podmiotem prawa.
Od 1990 r. w gminie, a od 1999 r. także w odtworzonym powiecie i nowo ukształtowanym województwie działa samorząd terytorialny — nadzwyczaj ważny składnik systemu władz publicznych, najbliższy mieszkańcom ze względu i na zadania, i na obywatelski charakter jego organów stanowiących, zapewniający też, zwłaszcza w gminie, możliwości realnego utrzymywania więzi władzy publicznej z wyborcami. Samorząd terytorialny stanowi standardową instytucję demokratycznego państwa prawnego o gospodarce rynkowej, będącą w coraz większym stopniu przedmiotem unormowania prawno-międzynarodowego. Rolę samorządu istotnie umocniła Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku. W wyniku reformy administrację publiczną w terenie sprawują: w gminie i w powiecie – władze samorządu gminnego i powiatowego oraz w województwie – samorząd województwa i administracja rządowa.
Zasadnicza zmiana ustroju terytorialnego władzy publicznej w Polsce sprowadzała się do przekazania zadań administracji publicznej ze szczebla centralnego na szczebel wojewódzki i powiatowy oraz gminny. Władza samorządu terytorialnego stała się władzą mieszkańców danej jednostki podziału terytorialnego kraju. Władze danej jednostki terytorialnej mają wyraźnie określone prawnie zadania i zakres działania, struktury i organizację oraz środki finansowe. Rozwiązania ustrojowe tej władzy opierają się na zasadzie samodzielności i władztwa wspólnoty ludzkiej danej jednostki terytorialnej. Poza nadzorem prawnym organów władzy rządowej nie występuje nadrzędność instytucjonalna w strukturze władz jednostek samorządu terytorialnego.