I. Wstęp 2

II. Cel i metoda pracy 5

III. Przegląd podstawowej literatury 14

IV. Biskupin 16

V. Krzemionki opatowskie 35

VI. Nowa Słupia 50

Zakończenie 63

Bibliografia 67

Spis fotografii 69

I. Wstęp

„Brak jasności w odróżnianiu kultury w sensie humanistycznym i kultury w ujęciu antropologicznym (zwłaszcza tej, która określa zespół cech wyróżniających, charakteryzujących sposób życia zbiorowości czy społeczeństwa) jest źródłem licznych nieporozumień w dyskusji zarówno badaczy, jak działaczy politycznych. Z punktu widzenia antropologicznego określenie relacja między kulturą a gospodarką jest pozbawione sensu, ponieważ gospodarka stanowi element kultury zbiorowości […].”

Podejmując tematykę wybranych obiektów archeologicznych jako ośrodków turystyki podjąłem także ryzyko ujęcia tej problematyki i jej udokumentowania materiałami badawczymi.

Zdawałem sobie w pełni sprawę z trudności jakie wiążą się z badaniem omawianej tematyki.

Analizując różne funkcje turystyki: wypoczynkową /rekreacyjną/, edukacyjną, usprawniającą organizm, zdrowotną, rozrywkową i inne – uświadomiłem sobie fakt, że spełnia ona jeszcze jedną niezwykle ważną rolę, a mianowicie umożliwia zbieranie obserwacji antropologicznych.
Uświadomienie sobie tej prawdy, że głównym zainteresowaniem turystów-są ludzie, ich mentalność, potrzeby, aspiracje, style życia, sposoby myślenia, tradycje i doświadczenia historyczne ale w kontekście obiektów archeologicznych skłoniło mnie do podjęcia badań na temat owych obiektów.

Tym samym poniżej wyjaśniam pojęcie „obiekt archeologiczny”:
Obiekt archeologiczny – to nieruchomy zabytek archeologiczny obejmujący jedną lub kilka jednostek stratygraficznych. Jest to wyróżniona ze względu na funkcję lub formę część stanowiska archeologicznego. Obiekty archeologiczne mogą być zagłębione w podłoże (np. domostwa zagłębione, jamy grobowe czy jamy zasobowe), bądź też wzniesione na powierzchni podłoża (np. mury). Obiekt zagłębiony zazwyczaj posiada wypełnisko, czyli jest wypełniony ziemią i/lub innym materiałem organicznym (np. popiołem) lub nieorganicznym (np. gruzem ceglanym), który został bądź to wrzucony celowo do zagłębienia po zaprzestaniu jego użytkowania, bądź też osadził się w sposób naturalny po porzuceniu danego miejsca przez człowieka. Obiekty dzielą się na proste i złożone. Przykładowe obiekty proste to jamy zasobowe, piece garncarskie, studnie itp. W skład obiektów złożonych wchodzi wiele obiektów prostych np. stanowisko składające się z wielu pomieszczeń, konstrukcje mieszkalne itp.

Należy powiedzieć, iż ostatnie stulecie jest szczególnie sprzyjającym okresem dla pogłębionej refleksji nad stanem danej dziedziny wiedzy, jej historią i przyszłością. Nie inaczej dzieje się w archeologii. Od początku lat dziewięćdziesiątych zaobserwować możemy, że badacze coraz większą uwagę poświęcają omawianiu dziedzictwa antropologicznych dociekań nad kulturą, obecnemu ich zróżnicowaniu i próbie określenia statusu i roli antropologii w zbliżającym się XXI wieku.

Można nawet powiedzieć, że ten rodzaj refleksji, a nawet metarefleksji nad własną dyscypliną przesłania to, co dzieje się w praktyce badawczej samych antropologów. Albo inaczej jeszcze: każda konkretna analiza jakiegoś zagadnienia zajmującego akurat danego badacza „obwarowana” jest szeregiem zastrzeżeń, otwarcie wyrażanych niepokojów poznawczych i etycznych co do możliwości ich adekwatnego ujęcia. W pracach zwanych empirycznymi znajduje także odzwierciedlenie ogólniejszy namysł nad światem współczesnym, różnym od tego, jaki wyłaniał się do niedawna z kart podręczników i monografii terenowych, oraz nad antropologią, zmuszoną do rewizji utrwalonych kanonów pojęciowych w obliczu tego zasadniczo zmienionego obrazu świata. Niektórzy skłonni są tę sytuację nazywać „kryzysem”, ale nie wydaje się to określeniem trafnym, tym bardziej iż nie bardzo wiadomo, czym miałby się dzisiejszy kryzys różnić od poprzednich, a antropologia przeżywała ich już kilka (był — przykładowo — „kryzys funkcjonalizmu”, „kryzys strukturalizmu” itp.). Jak więc nazwać ten szczególny moment pogłębionej refleksji, mnożących się propozycji (i kontrpropozycji) badawczych, wizji przyszłego kształtu archeologii, antropologii kultury?

Roboczo zaproponować można następujące sformułowanie: jest to świadomość kresu pewnej koncepcji wiedzy i zarazem świadomość wyłaniania się innego jej kształtu. Konfrontacja pomiędzy próbą rozrachunku z przeszłością i zmaganiem z teraźniejszością w kontekście przyszłości ma w archeologii szczególnie interesujący wyraz, ponieważ zawsze była to dyscyplina wiedzy wyjątkowo niezdyscyplinowana, o bardzo szeroko, ale i płynnie zarysowanych granicach, otwarta na wpływy innych nauk i próbująca łączyć ostre kryteria empiryczności (znajomość kultur z długotrwałej autopsji) z ambicjami ogólnoteoretycznymi.

W niniejszej pracy podejmę próbę ukazania charakteru trzech wybranych obiektów archeologicznych takich jak: Biskupin, Krzemionki opatowskie oraz Nowa Słupia.

Opracowanie składa się z trzech rozdziałów właściwych, z których każdy stanowi osobny opis wyżej wymienionych obiektów.

Praca powstała w oparciu o literaturę fachową, artykuły prasowe, akty prawne oraz badania własne i dokumentację źródłową, statystyki.