Wstęp 2
Rozdział I. Kultura organizacyjna – analiza teoretyczna 4
1.1. Kultura organizacji – wyjaśnienie pojęcia, wybrane definicje 4
1.2. Cechy kultury organizacyjnej 6
1.3. Funkcje kultury organizacyjnej 11
1.4. Wybrane typologie kultury organizacyjnej 14
1.5. Model E. Scheina i G. Hostede’a 17
1.6. Zróżnicowanie kulturowe – wyzwanie w zarządzaniu w XXI wieku 20
Rozdział II. Kultura a efektywność działań organizacji 28
2.1. Pojęcie efektywności 28
2.2. Kultura proefektywnościowa i antyefektywnościowa 30
2.3. Wykorzystanie kultury organizacji jako techniki zarządzania 33
2.4. Kultura organizacyjna a strategia firmy 35
2.5. Zasady kształtowania „pożądanej” kultury organizacyjnej 38
2.6. Patologie w zakresie kultury organizacyjnej 40
Rozdział III. Instytucja X – studium w terenie 49
3.1. Metoda badawcza 49
3.2. Instytucja X 51
Rozdział IV. Analiza wyników badań 56
4.1. Nauczyciele o swojej pracy 56
4.2. Nauczyciele o młodzieży 57
4.4. Inne wypowiedzi 60
Zakończenie 67
Bibliografia 69
Spis tabel 72
Spis schematów 73
Spis rysunków 74
Wstęp
Postanowiłam przeprowadzić badania w firmie, której działalność nie jest ukierunkowana na zysk, gdyż inicjatywa ta wydała mi się interesująca z kilku przyczyn.
Po pierwszej w dobie kiedy praktycznie każdy w mniejszym bądź większym stopniu „goni za zyskiem” i osiągnięcia, aby były godne odnotowania muszą przenosić się bezpośrednio na wartość materialną dostrzegłam rolę jaką pełnią organizacje powołane za pośrednictwem państwa i mające służyć społeczeństwu za pieniądze uzyskiwane z podatków.
Po drugie możliwość przeprowadzenia badań w szkole była dla mnie możliwością zweryfikowania moich opinii o nauczycielach, gdyż jak sądzę każdy z nas niesie w swoim bagażu doświadczeń różny obraz nauczyciela. Są to obrazy różne, zależne od wspomnień. Mimo wszystko jednak bardzo charakterystyczny jest dystans jaki dzieli ucznia od nauczyciela, determinacja tego ostatniego w dążności do tego aby uczeń przyswoił sobie daną część materiału. Trzeba przyznać, że kadra pedagogiczna kojarzyła mi się ze szczelnie zamkniętą organizacją, do której wejść można jedynie jako nauczyciel lub pracownik szkoły.
Moje ustosunkowanie uległo modyfikacji w chwili, kiedy poznałam osobę zbliżoną do mnie wiekiem pracującą w szkole. Ilość opinii i opowiadań dotyczących wydarzeń w szkole, zachowań uczniów wpłynęły na moją decyzję i skierowałam swoje kroki początkującego badacza do szkoły – czyli do wspomnianej w temacie Instytucji X.
Przebywając w terenie, starałam się obserwować i słuchać tak, aby potem móc podjąć próbę odpowiedzi na pytania: kim są pracownicy szkoły, co jest dla nich ważne, co tak naprawdę myślą? Nie wiem, czy udało mi się znaleźć odpowiedź na powyższe pytania, nie wiem, czy takie odpowiedzi są w ogóle możliwe do sformułowania. Jednak próbę zastanowienia się nad nimi podjęłam w poniższej pracy. W tym miejscu chciałabym podziękować pani profesor Monice Kosterze, która zainspirowała mnie do rozpoczęcia badań związanych z tematem pracy. Jej rady i uwagi w trakcie powstawania pracy sprawiły, że nie zaginęłam w odmęcie własnych wątpliwości. Chcę także złożyć podziękowania wszystkim moim rozmówcom z Instytucji X, którzy przyczynili się do powstania tej pracy. Ich szczerość, otwartość oraz okazana pomoc sprawiły, że badania stały się dla mnie zarówno fascynujące jak i przyjemne.
Moim problemem badawczym jest analiza kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa nie nastawionego na zysk – szkoły. Analiza ta ma pomóc w znalezieniu odpowiedzi na pytanie, jak pracownicy Szkoły widzą świat i swoje w nim miejsce, jak wygląda rzeczywistość społeczna tworzona przez nich każdego dnia. Staram się także dociec kim tak naprawdę jest nauczyciel i czym jest motywowany do pracy, jak w tej chwili ma się wynagrodzenie za pracę do jej faktycznego wkładu. Ponadto chciałabym możliwie jak najpełniej opisać charakter pracy w szkole, gdyż obraz, który uzyskałam po zakończeniu badań znacznie różni się od tego jakim posługiwałam się w chwili przystępowania do nich. Jednocześnie muszę stwierdzić już na samym początku, że funkcja nauczyciela jest bardzo istotna z punktu widzenia społeczeństwa. Ten pogląd został już bardzo dawno sformułowany … takie będą Rzeczpospolite jak jej młodzieży chowanie”
W rozdziale pierwszym pracy starałam się zapoznać czytelnika z tłem dotyczącym funkcjonowania organizacji oraz formułuję problem badawczy. W rozdziale drugim odnoszę się do zagadnień teorii kultury organizacyjnej, przedsiębiorczości i antropologii w badaniach organizacji. Na początku rozdziału trzeciego zawarłam opis metody badawczej zastosowanej przeze mnie do przeprowadzenia badań. W dalszej części tego rozdziału przedstawiam materiał z badań terenowych usystematyzowany według najważniejszych kategorii dotyczących pracowników, uczniów, codziennie wykonywanej pracy, czy też rytuałów istniejących w organizacji. Rozdział czwarty zawiera wnioski z badań zawartych w rozdziale trzecim, w kontekście przedstawionej w rozdziale drugim teorii kultury organizacyjnej.