Inicjatywy lokalne

1) Wstęp 2
2) Ramy teoretyczne koncepcji inicjatyw lokalnych 4
2.1. Aktywności lokalne (inicjatywy lokalne) 4
2.2. Rozwój lokalny (cele, czynniki, modele) 10
2.3. Społeczeństwo obywatelskie 13
3) Formy inicjatyw lokalnych 18
3.1. Czyny społeczne 18
3.2. Działalność stowarzyszeń 21
3.3. Komitety lokalne 27
4) Instytucje wspierające inicjatywy lokalne 35
4.1. Jednostki samorządu terytorialnego 35
4.2. Programy pomocowe zagraniczne w Polsce po 1990r. UE 38
4.3. Inne organizacje 47
5) Czynniki sprzyjające i ograniczające inicjatywy lokalne 52
6) Zasięg inicjatyw lokalnych w Polsce 64
7) Zakończenie 74
Bibliografia 76
Spis tabel 83

Wstęp

Jednym z trzech podstawowych celów polskiej transformacji – oprócz wprowadzenia instytucji rynku i demokracji – był rozwój społeczeństwa oby­watelskiego. Komentatorzy i socjologowie są w zasadzie zgodni, że to ostat­nie zadanie zostało spełnione w stopniu najmniej satysfakcjonującym. Struk­tury społeczeństwa obywatelskiego są w Polsce stosunkowo słabe i nie stano­wią równoważnego partnera dla sfery biznesu i polityki. Jest to jedna z pod­stawowych przyczyn słabości polskiej demokracji i licznych problemów, z ja­kimi nie radzi sobie nasze społeczeństwo. Nadmierne rozwarstwienie, bieda, patologie społeczne i instytucjonalne, początki anomii, komercjalizacja i mediatyzacja kultury, wreszcie kryzys życia politycznego – wszystkie te współ­czesne plagi niedojrzałych demokracji mają swe źródła w niedorozwoju uczestnictwa społecznego. Społeczeństwo obywatelskie, społeczeństwo aktywne, otwarte, demokra­tyczne, solidarne, wolne i odpowiedzialne zarazem, nie jest strukturą łatwą do ukształtowania, właściwie orbituje gdzieś na granicy utopii, ale jest też je­dynym rozsądnym i dającym nadzieję wyjściem z dylematów funkcjonowania współczesnych społeczeństw. Tylko taki partner jest w stanie kontrolować potężne struktury władzy politycznej i ekonomicznej oraz łagodzić skutki róż­norakich napięć wewnętrznych w społeczeństwie. Tylko on potrafi wyzwolić społeczne rezerwy i obywatelską energię, nawet w sytuacjach – wydawałoby się – beznadziejnych kryzysów społecznych i kulturowych.

Celem pracy jest zaprezentowanie zagadnienia inicjatyw lokalnych.

Na strukturę pracy składa się wstęp, ramy teoretyczne koncepcji inicjatyw lokalnych, a więc: aktywności lokalne, rozwój lokalny oraz społeczeństwo obywatelskie, formy inicjatyw lokalnych, a więc: czyny społeczne, działalność stowarzyszeń oraz komitety lokalne, instytucje wspierające inicjatywy lokalne, a więc: jednostki samorządu terytorialnego, programy pomocowe zagraniczne w Polsce po 1990 r. UE oraz inne organizacje, czynniki sprzyjające i ograniczające inicjatywy lokalne, zasięg inicjatyw lokalnych w Polsce oraz zakończenie.

Zagadnienia społeczeństwa obywatelskiego są od dawna przedmiotem zainteresowania socjologii polskiej. Stanowi on jeden z kilku podstawowych obszarów przejawiania się społe­czeństwa obywatelskiego we współczesnej Polsce, którymi – oprócz sektora pozarządowego – są: lokalne wspólnoty o mniej lub bardziej obywatelskim charakterze; rozmaite ruchy społeczne, subkultury młodzieżowe i alternatywne, mniej sformalizowane wspólnoty obywatelskie itp.; wreszcie indywidualne postawy, zachowania i więzi obywa­telskie oraz sieci zaufania społecznego.

Podstawą dla tak określonych enklaw obywatelskich, sprzyjającą ich oddziaływaniu na szersze kręgi społeczeństwa, powinny być: wspólnota moralna, czyli odniesienie do wspólnego wszystkim członkom społeczeństwa zespołu podstawowych wartości i poczucia sprawiedliwości społecznej; oraz przyjazne, demokratycz­ne państwo obywatelskie, które powinno gwarantować co najmniej sprawną demokrację proceduralną (a jeszcze lepiej partycypacyjną), i tworzyć dzięki temu ogólne warunki funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, a zwłaszcza jego tzw. miękkiej tkanki kulturowej, czyli indywidualnych po­staw obywatelskich, więzi grupowych, nieformalnych sieci społecznej solidar­ności i ekspresji itp. Wymienione tu elementy polskiego społeczeństwa obywatelskiego są ze sobą w rozmaity sposób powiązane i oddziałują wzajemnie na siebie. Wiedza o organizacjach pozarządowych, o charakterze ich działań, wadach i zaletach, mówi nam wiele o innych składowych społeczeństwa obywatelskiego, ich szansach i zagrożeniach. Relacja ta jest oczywiście zwrotna: na przykład anali­za wspólnot i społeczności lokalnych czy indywidualnych postaw obywatel­skich mówi nam wiele o sektorze pozarządowym.

Ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wo­lontariacie powstała, ponieważ konieczna była całościowa i odpowiadająca aktualnym potrzebom regulacja tej jakże ważnej dziedziny życia społeczne­go. Jej znaczenie w całym systemie prawnym, a w szczególności dla orga­nizacji pozarządowych, trudno jest opisać w kilku zdaniach. Dla pełnego zrozumienia jej wagi niezbędne jest określenie przynajmniej podstawowych funkcji, które w prawidłowo działającym organizmie państwowym wypeł­nia sektor organizacji pozarządowych.