Wstęp 2

Rozdział 1. Charakterystyka polskiego rynku pracy 5
1.1. Struktura rynku pracy w Polsce 5
1.2. Formy zatrudnienia na polskim rynku pracy 8
1.3. Umowy cywilno prawne – jako forma zatrudnienia 17

Rozdział 2. Obowiązujący model prawa polskiego i wspólnotowego a prawa kobiet 26
2.1. Prawo obowiązujące w Polsce 26
2.1.1. Konstytucja RP 26
2.1.2. Prawo pracy 31
2.1.3. Przejęcia z prawa wspólnotowego 33
2.2. Wpływ ruchów kobiecych na obecny stan prawa 35
2.3. Przykłady z innych krajów 37
2.3.1. Stany Zjednoczone 37
2.3.2. Szwecja 43
2.3.3. Kraje arabskie 44

Rozdział 3. Patologiczne zjawiska w miejscu pracy 45
3.1. Sprawa mobbingu w Polsce 45
3.2. Dyskryminacja jako zjawisko najczęściej występujące na rynku pracy 54
3.3. Molestowanie jako przejaw wykorzystywania służbowej nadrzędności 57
3.4. Macierzyństwo a rzeczywistość 59

Rozdział 4. Zjawisko bezrobocia wśród kobiet oraz sposoby przeciwdziałania 62
4.1. Aktywność zawodowa kobiet 62
4.2. Przyczyny występowania bezrobocia 72
4.3. Sposoby walki i przeciwdziałania bezrobociu 73
4.3.1. Rola administracji państwowej w zwalczaniu bezrobocia 73
4.3.2. Alternatywne formy działania organizacji pozarządowych 75

Podsumowanie 79
Bibliografia 81
Spis tabel 86
Spis wykresów 87

Wstęp

Problemem, nad którym chciałabym się zastanowić w mojej pracy, są trudności, na jakie napotykają kobiety na rynku pracy. Już od jakiegoś czasu jedna myśl nie daje mi spokoju: czy kiedykolwiek kobiety doczekają się równości w sferze zawodowej? A jeżeli poprawa ta jest możliwa, to gdzie należy szukać pomocy w walce z tym wciąż zdominowanym przez mężczyzn światem? To, że dyskryminacja płci pięknej występuje, jest faktem niezaprzeczalnym i jak pokazują badania nie jest to wyłącznie wymysł feministek. Ponad połowa kobiet doświadczyła dyskryminacji w pracy. Przejawia się ona m.in. w niższych zarobkach, mniejszym odsetkiem płci żeńskiej na stanowiskach kierowniczych, w trudnościach z uzyskaniem zatrudnienia w pewnych zawodach, molestowaniu seksualnym w pracy.

Celem pracy jest zaprezentowanie zagadnienia pozycji kobiety na polskim rynku pracy w świetle obowiązujących przepisów prawa.

Praca składa się z czterech rozdziałów.

W pierwszym rozdziale scharakteryzowany jest polski rynek pracy, a więc: struktura rynku pracy w Polsce, formy zatrudnienia na polskim rynku pracy oraz umowy cywilno prawne – jako forma zatrudnienia.

W drugim rozdziale przedstawiony jest obowiązujący model prawa polskiego i wspólnotowego a prawa kobiet, a więc: prawo obowiązujące w Polsce, Konstytucja RP, prawo pracy, przejęcia z prawa wspólnotowego, wpływ ruchów kobiecych na obecny stan prawa, przykłady z innych krajów takich jak Stany Zjednoczone, Szwecja oraz kraje arabskie.

W trzecim rozdziale zaprezentowane są patologiczne zjawiska w miejscu pracy, a więc: sprawa mobbingu w Polsce, dyskryminacja jako zjawisko najczęściej występujące na rynku pracy, molestowanie jako przejaw wykorzystywania służbowej nadrzędności oraz macierzyństwo a rzeczywistość.

W czwartym rozdziale przedstawione jest zjawisko bezrobocia wśród kobiet oraz sposoby przeciwdziałania, a więc: aktywność zawodowa kobiet, przyczyny występowania bezrobocia, sposoby walki i przeciwdziałania bezrobociu, rola administracji państwowej w zwalczaniu bezrobocia oraz alternatywne formy działania organizacji pozarządowych.

Sytuacja polskich kobiet na rynku pracy pogorszyła się radykalnie po 1989 roku, gdy w kraju rozpoczęła się polityczna i ekonomiczna transformacja.

Wiele dowodów wskazuje na to, że reformy gospodarcze w różnym stopniu wpłynęły na życie kobiet i mężczyzn. Choć kobiety są lepiej wykształcone od mężczyzn, ich pozycja na rynku pracy jest słabsza niż przed transformacją. Kobiety zarabiają mniej niż mężczyźni, są chętniej zwalniane, a mniej chętnie zatrudniane. Oferty pracy zawierają najczęściej kryterium płci – zwykle rozstrzygające na niekorzyść kobiet.

Jest to rażąca praktyka dyskryminacyjna, stosowana nawet przez zachodnie firmy, które nie odważyłyby się na podobne postępowanie w krajach Unii Europejskiej czy w USA. Kobietom przeważnie oferuje się stanowisko sekretarki, przy czym kluczowym wymaganiem jest „odpowiednia prezencja” – podczas gdy oferty stanowisk kierowniczych adresowane są prawie wyłącznie do mężczyzn. Trzeba wprawdzie przyznać, że widoczna jest pewna poprawa w tym zakresie i oferty pracy są coraz częściej neutralne płciowo; niepokoi jednak fakt, że kryterium płci oraz pytania dotyczące stanu cywilnego są wciąż legalne.

Bezrobotne kobiety trudniej znajdują pracę i dłużej pozostają bez zatrudnienia, co czyni ich sytuację znacznie trudniejszą niż bezrobotnych płci męskiej. Szkolenia i kursy zawodowe służące przekwalifikowaniu, a także stanowiska w nowo powstających przedsiębiorstwach kierowane są przede wszystkim do mężczyzn. Rosną ceny instytucjonalnej opieki nad dzieckiem, co zmniejsza jej dostępność, zwłaszcza dla kobiet o niskich dochodach i eliminuje wiele kobiet z rynku pracy.
Do niedawna zaprzeczano istnieniu dyskryminacji kobiet. Obecnie, coraz częściej dostrzega upośledzoną pozycję kobiet na rynku pracy i niekorzystne skutki dyskryminacyjnych praktyk, utrudniających kobietom równy z mężczyznami dostęp do pracy.

W świadomości społecznej wciąż funkcjonuje wiele potocznych przekonań o pracy zawodowej kobiet, mających postać negatywnych stereotypów, czyli uproszczonych, przyjmowanych za prawdziwe i kulturowo zdefiniowanych przekonań na temat kobiet i mężczyzn.

Wśród najbardziej rozpowszechnionych można wymienić następujące stereotypy:

• kobiety są z natury predysponowane do prac o charakterze opiekuńczym, mężczyźni zaś do prac technicznych i wymagających siły fizycznej;
• kobiety są z natury uległe, współpracujące, skrupulatne, natomiast mężczyźni dominujący, łatwo podejmujący decyzje, nastawieni na sukces i rywalizację;
• dom jest ważniejszy dla kobiet, praca dla mężczyzn;
• kobiety same nie chcą pracować zawodowo, robić kariery i awansować;
• kobiety lepiej znoszą bezrobocie, bezrobocie jest bardziej szkodliwe dla mężczyzn;
• kobiety są mniej rzetelnymi pracownikami i częściej są nieobecne w pracy;
• kobiety mniej angażują się w pracę, są do niej mniej przywiązane.

Takie przekonania wyznaczają mężczyźnie rolę zarządzającego (w domu – głowy rodziny, w pracy – szefa), a kobiecie – wykonawczyni (strażniczki ogniska domowego, w pracy zajmującej poboczne stanowiska) i wpływają na sposób traktowania kobiet i mężczyzn na rynku pracy.
Stereotypy wciąż stanowią jedną z głównych przyczyn nierówności, której przejawem jest dyskryminacja w miejscu pracy.

I choć kobiety masowo zasilają rynek pracy, ciągle jeszcze daleko nam do faktycznej równości, która umożliwi pełne wykorzystanie potencjału kobiet na rynku pracy, co przyniesie korzyści zarówno pracownikom, jak i firmom zatrudniającym zróżnicowane pod względem płci zespoły.