Wstęp 2
Rozdział I. Zjawisko agresji w świetle literatury 4
1.1. Pojęcie agresji 4
1.2. Teorie agresji 5
1.3. Rodzaje i formy agresji 9
1.4. Przyczyny agresji w szkole 13
1.5. Sposoby zapobiegania agresji 19
1.6. Przejawy występowania agresji młodzieży poza dużymi aglomeracjami 21
1.7. Rozwój psychiczny i społeczny osób w wieku szkolnym 24
Rozdział II. Metodologia badań własnych 28
2.1. Przedmiot i cel badań 28
2.2. Problemy i hipotezy badawcze 28
2.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze 34
2.4. Organizacja i przebieg badań 45
Rozdział III. Analiza wyników badań 50
3.1. Formy agresji wśród uczniów w szkole wiejskiej 50
3.2. Częstość występowania agresji wśród uczniów 53
3.3. Reakcje uczniów na agresję ich rówieśników 55
3.4. Reakcje nauczycieli na agresję, sposoby eliminowania agresji 58
3.5. Ofiary agresji oraz sprawcy – charakterystyka 62
3.6. Przyczyny agresji w szkole 67
Podsumowanie i wnioski 71
Bibliografia 73
Spis wykresów 76
Spis tabel 77
ANEKS 78
Wstęp
Agresywność jest wpisana w ludzką naturę. Odgrywa ona ważną rolę w rozwoju dziecka — równie istotną jak miłość. Agresywność stanowi źródło energii i motywacji koniecznych do przezwyciężania samego siebie; sprzyja odnoszeniu sukcesów, jednakże tylko wówczas, gdy dziecko jest w stanie ją kontrolować. Edukacja nie polega zatem na całkowitym wyeliminowaniu agresywności, lecz na takim jej ukierunkowaniu, aby dziecko wykorzystało swoją energię do celów pozytywnych zarówno dla siebie samego, jak i dla innych.
Coraz częściej spotykamy się z niewłaściwym zachowaniem dzieci, jest to problem narastający szczególnie w dużych szkołach. Skargi dotyczące agresywnych zachowań młodych, a także trudności poradzenia sobie z nimi nie są zjawiskiem nowym. Agresywne zachowanie uczniów i nauczycieli jest bolączką ostatnich lat. Coraz częściej słyszymy o sytuacjach, w których jednej ze stron „puszczają nerwy”. Nie tylko nauczyciele stają się bezradni, dotyczy to także uczniów. Różnica między pedagogiem a jego wychowankiem polega na tym, że ten pierwszy jest osobą dorosłą o ukształtowanej osobowości, posiadającą bagaż doświadczeń i wyedukowaną w sferze radzenia sobie z tego rodzaju problemami, zaś ten drugi często działa impulsywnie, pod wpływem grupy, niekiedy w chwilach bezradności.
Celem pracy jest zaprezentowanie zagadnienia agresji w szkole.
Praca składa się z trzech rozdziałów.
W pierwszym rozdziale opisane jest zjawisko agresji w świetle literatury, a więc: pojęcie agresji, teorie agresji, rodzaje i formy agresji, przyczyny agresji w szkole, sposoby zapobiegania agresji, przejawy występowania agresji młodzieży poza dużymi aglomeracjami oraz rozwój psychiczny i społeczny osób w wieku szkolnym.
W drugim rozdziale przedstawiona jest metodologia badań własnych, a więc: przedmiot i cel badań, problemy i hipotezy badawcze, metody, techniki i narzędzia badawcze oraz organizacja i przebieg badań.
W trzecim rozdziale zaprezentowane są wyniki badań własnych w zakresie form agresji wśród uczniów w szkole wiejskiej, częstości występowania agresji wśród uczniów, reakcji uczniów na agresję ich rówieśników, reakcji nauczycieli na agresję, sposobów eliminowania agresji, charakterystyki ofiar agresji oraz sprawców, jak ®również przyczyn agresji w szkole.
Przyczyny agresywnych zachowań dzieci obejmują zarówno te czynniki, które określane są mianem wrodzonych, osobowościowych, jak i te które tkwią w rodzinie, szkole, środowisku lokalnym czy w środkach masowego przekazu. Rozpoznanie czynników wpływających na agresywne czyny dzieci jest pierwszym etapem na drodze do podjęcia działań wychowawczych i profilaktycznych.
Szczególnie interesujący jest dla nauczyciela problem jak sobie radzić z agresją na terenie szkoły, klasy, w czasie zajęć i przerw z wychowawczego punktu widzenia jest rzeczą istotną, by stosunek między nauczycielem a uczniem od strony emocjonalnej był determinowany nie przez osobiste urazy i frustracje nauczyciela, lecz by był wyrazem rzeczowej oceny i analizy postępów w nauce i zachowaniu ucznia. Nadmierna agresja i wadliwe stosunki między nauczycielem a uczniami zabarwione osobistymi urazami i pretensjami udaremniają wysiłki wychowawcze i osłabiają motywację ucznia do nauki. Nierzadko takie zdeformowane stosunki stają się przyczyną trudności wychowawczych, konfliktów a nawet załamań i samobójstw wśród dzieci.