WSTĘP 3
ROZDZIAŁ 1. CHARAKTERYSTYKA STANU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH I SEKTORA ROLNO – ŻYWNOŚCIOWEGO W POLSCE 5
1. Miejsce i rola sektora rolnego w gospodarce Polski i charakterystyka gospodarstw rolnych 5
1.1. Rola sektora rolnego w gospodarce 5
1.2. Struktura użytków rolnych 7
1.3. Poziom wykształcenia i struktura wieku rolników 13
1.4. Lasy 13
1.5. Zarządzanie zasobami wodnymi 15
1.6. Dochody w rolnictwie 16
2. Rolnictwo a środowisko 17
2.1. Zalesienie terenów wiejskich 17
2.2. Zasoby wodne 18
2.3. Ochrona powietrza i zmiany klimatu 22
2.4. Wpływ rolnictwa na środowisko 24
2.5. Różnorodność biologiczna w rolnictwie na obszarach wiejskich 26
3. Aktywność zawodowa ludności wiejskiej w Polsce 27
3.1. Zatrudnienie w rolnictwie 27
3.2. Bezrobocie na obszarach wiejskich 31
3.3. Turystyka na obszarach wiejskich 33
3.4. Pozarolnicza działalność gospodarstw rolnych 34
4. Infrastruktura w rolnictwie i na obszarach wiejskich 35
4.1. Infrastruktura techniczna 35
4.2. Infrastruktura społeczna 40
ROZDZIAŁ 2. PODSTAWOWE PROBLEMY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU SEKTORA ROLNO-ŻYWNOŚCIOWEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH 42
1. Problemy rozwoju rolnictwa 42
1.1. Siła robocza 44
1.2. Struktura gospodarstw rolnych 49
1.3. Integracja pozioma i pionowa w sektorze rolno – żywnościowym 52
1.4. Niedobór kapitału 52
2. Możliwości rozwoju 53
2.1. Zasoby wytwórcze i stan środowiska naturalnego 55
2.2. Pozaprodukcyjne funkcje rolnictwa 56
2.3. Problemy rozwoju obszarów wiejskich 57
2.4. Kierunki rozwoju obszarów wiejskich 59
2.4.1. Tworzenie dodatkowego źródła dochodu w gospodarstwach rolnych oraz tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem 59
2.4.2. Zachowanie tradycyjnych form zagospodarowania przestrzennego oraz walorów środowiskowych 60
2.4.3. Rozwój agroturystyki 60
ROZDZIAŁ 3. STRATEGIA, CELE I PRIORYTETY PROGRAMU RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROZWÓJU OBSZARÓW WIEJSKICH 67
1. Strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w ramach Narodowego Planu Rozwoju 67
2. Pomoc państwa dla sektora rolnictwa 71
2.1. Dotacje przedmiotowe 72
2.2. Dopłaty do oprocentowania kredytów na cele rolnicze 75
3. Cele Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” 76
3.1. Poprawa konkurencyjności oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju sektora rolnego 77
3.2. Wsparcie dla przemysłu przetwórczego w celu poprawy jego pozycji konkurencyjnej 79
3.3. Wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich 79
4. Priorytety i działania Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” 80
4.1. Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno – żywnościowym 81
4.2. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich 84
4.3. Pomoc techniczna dla Programu 87
5. Relacje między Sektorowym Programem Operacyjnym „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” a instrumentami I i II filaru Wspólnej Polityki Rolnej. 88
5.1. Wspólna Organizacja Rynków 89
Instrumenty towarzyszące 91
ROZDZIAŁ 4. OPIS DZIAŁAŃ SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO RESTRUKTURYZACJA I MODERNIZACJA SEKTORA ŻYWNOŚCIOWEGO ORAZ ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH 94
1. Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno – żywnościowym 94
1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych 94
1.2. Ułatwianie startu młodym rolnikom 102
1.3. Szkolenia 107
1.4. Wsparcie doradztwa rolniczego 109
1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych 113
2. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich 118
2.1. Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych 120
2.2. Scalanie i zalesianie gruntów 122
2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego 125
2.4. Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów 129
2.5. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi 132
2.6. Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem 135
3. Pomoc techniczna 138
3.1. Wsparcie systemu zarządzania i wdrażania Programu 140
3.2. Rozwój instytucjonalny 141
3.3. Informowanie i promocja Programu 142
ZAKOŃCZENIE 143
BIBLIOGRAFIA 145
SPIS TABEL 149