Wstęp 2

Rozdział I. Bezrobocie – istota i zakres pojęcia 4
1.1. Pojęcie bezrobocia 4
1.2. Sytuacja w dziedzinie zatrudnienia w dawnej gospodarce socjalistycznej 7
1.3. Założenia oraz realizacja „terapii szokowej” 9
1.4. Przyczyny bezrobocia w okresie transformacji 11
1.5. Wybrane cechy bezrobocia w Polsce dawniej i dziś 17
1.6. Polityka państwa w stosunku do bezrobocia 20

Rozdział II. Bezrobocie wyzwaniem dla polityki społecznej 24
2.1. Oblicze współczesnego bezrobocia 24
2.2. Bezrobocie z perspektywy różnych dyscyplin naukowych 33
2.3. Przeobrażenia zadań polityki społecznej w sferze pracy 36
2.4. Trzy obszary aktywności polityki społecznej państwa wobec kwestii bezrobocia w III RP 39

Rozdział III. Skuteczność zwalczania bezrobocia w Polsce z użyciem środków finansowych z UE 45
3.1. Kształtowanie się wspólnotowej polityki społecznej 45
3.2. Swoboda przepływu pracowników 47
3.3. Bezpieczeństwo socjalne bezrobotnych 48
3.4. Ochrona zwalnianych pracowników 51
3.5. Tworzenie unijnej strategii zatrudnienia 54
3.6. Implementacja Europejskiej Strategii Zatrudnienia w Polsce 59
3.7. Wykorzystanie środków unijnych w Polsce do walki z bezrobociem – podsumowanie 62

Zakończenie 65
Bibliografia 67
Spis tabel 73

Wstęp

Bezrobocie jest zjawiskiem występującym we wszystkich krajach o gospodarce rynkowej. Rezerwowa armia pracy mieszcząca się w pewnych, dopuszczalnych społecznie, granicach spełnia na rynku pracy rolę czynnika zmniejszającego nacisk zatrudnionych na płace i poprawę warunków pracy oraz podnoszącego dyscyplinę pracy. Nie ma jednak jasności — ani w nauce, ani w praktyce — gdzie przebiega owa dopuszczalna granica. Nie udało się także, jak dotychczas, znaleźć odpowie­dzi na pytanie, co zrobić w sytuacji, gdy skala bezrobocia przekracza granice akcep­towane społecznie oraz zagraża bezpieczeństwu socjalnemu znacznej części społe­czeństwa i utrzymaniu pokoju społecznego. Bezrobocie należy zwalczać.

W naszym kraju bezrobocie, w ciągu zaledwie kilku lat, stało się naj­poważniejszym problemem ekonomicznym i społecznym. Masowe i trwałe bezro­bocie jest ceną, którą polskie społeczeństwo płaci za transformację ustrojową i wprowadzenie gospodarki rynkowej. Ogromna skala bezrobocia (ok. 3 mln zare­jestrowanych bezrobotnych) i odczuwane coraz bardziej dotkliwie jego negatywne konsekwencje gospodarcze i społeczne sprawiają, że zjawisko to przekroczyło już w Polsce próg tolerancji oraz uważane jest za największą plagę naszego życia.

Bezrobocie jest zjawiskiem zarówno ekonomicznym, jak i społecznym. Bezro­bocie jako zjawisko społeczne było, od dawna, ważnym przedmiotem moich zain­teresowań badawczych. Motywem napisania niniejszej książki była chęć podsumo­wania określonego etapu moich prac badawczych dotyczących społecznych aspek­tów bezrobocia. Początek i koniec tego etapu wyznaczyły dwie istotne granice -pierwszą była zmiana ustroju w Polsce, wprowadzenie gospodarki rynkowej i poja­wienie się masowego bezrobocia rynkowego, natomiast drugą granicą stało się wej­ście naszego kraju do Unii Europejskiej. Były to lata transformacji, w których spo­łeczeństwo polskie najpierw przeżyło szok wywołany gwałtownym ujawnieniem się zjawiska masowego bezrobocia rynkowego i jego dynamicznym wzrostem, nato­miast później zaczęło uczyć się żyć w sytuacji nasilającego się zagrożenia przymu­sowym brakiem pracy. W analizowanym okresie stworzono także w Polsce ramy in­stytucjonalno-prawne dla realizacji zadań polityki społecznej państwa w dziedzinie przeciwdziałania bezrobociu.

Celem pracy jest przedstawienie zagadnienia zwalczania bezrobocia w Polsce z użyciem środków finansowych z UE.

Uczestnictwo Polski w strukturach UE ma dla naszego kraju ogromne znaczenie gospo­darcze i społeczne. Dla przedsiębiorstw i przedsiębiorców największy wymiar posiadają pro­cedury dostosowawcze i unifikacyjne, jakie zostały zapoczątkowane w ramach dostosowania do unijnych kryteriów w zakresie infrastruktury, jakości wytwarzania i procedur dotyczących bezpieczeństwa technologicznego. W ostatnich latach zostało uruchomionych szereg progra­mów dla małych, średnich i dużych przedsiębiorstw, dzięki którym firmy planujące inwesty­cje mogą pozyskać cześć środków pieniężnych z funduszy unijnych lub z budżetu państwa. Programy pomocowe są przeznaczone dla przedsiębiorstw spełniających określone warunki gospodarcze. Podstawowe z nich to: jawność działalności oznaczająca płacenie podatków i składki na ubezpieczenie społeczne, własny wkład w inwestycję oraz jej solidna dokumenta­cja.

Praca składa się z trzech rozdziałów.

W pierwszym rozdziale zaprezentowana jest istota i zakres pojęcia bezrobocie, a więc pojęcie tegoż zagadnienia, sytuacja w dziedzinie zatrudnienia w dawnej gospodarce socjalistycznej, założenia oraz realizacja „terapii szokowej”, przyczyny bezrobocia w okresie transformacji, wybrane cechy bezrobocia w Polsce dawniej i dziś oraz polityka państwa w stosunku do bezrobocia.

W drugim rozdziale opisane jest bezrobocie jako wyzwanie dla polityki społecznej, a więc: oblicze współczesnego bezrobocia, bezrobocie z perspektywy różnych dyscyplin naukowych, przeobrażenia zadań polityki społecznej w sferze pracy oraz trzy obszary aktywności polityki społecznej państwa wobec kwestii bezrobocia w III RP.

W trzecim rozdziale przedstawiona jest skuteczność zwalczania bezrobocia w Polsce z użyciem środków finansowych z UE, a więc: kształtowanie się wspólnotowej polityki społecznej, swoboda przepływu pracowników, bezpieczeństwo socjalne bezrobotnych, ochrona zwalnianych pracowników, tworzenie unijnej strategii zatrudnienia, implementacja Europejskiej Strategii Zatrudnienia w Polsce oraz podsumowanie wykorzystania środków unijnych w Polsce do walki z bezrobociem.

W pracy wykorzystaną dostępną literaturę przedmiotu, artykuły z prasy fachowej o raz źródła ze stron internetowych. Dużą pomocą w pisaniu niniejszej pracy była lektura dwóch książek Jerzego Andrzeja Wojciechowskiego – „Stara – nowa Europa, czyli Unia Europejska, jej instytucje, prawo i problemy w krótkiej rozmowie z Czytelnikiem” oraz „Europa po liftingu”.