WSTĘP 2
ROZDZIAŁ I. EDUKACJA EKOLOGICZNA W SZKOŁACH 4
1.1. Programy, treści i metody kształcenia 4
1.2. Świadomość ekologiczna 7
1.3. Geneza i główne założenia edukacji ekologicznej 11
1.4. Wymiarowość edukacji ekologicznej 14
1.5. Podstawowe cechy edukacji ekologicznej 18
ROZDZIAŁ II. METODOLOGICZNE PODSTAWY BADAŃ WŁASNYCH 25
2.1. Uzasadnienie wyboru tematu 25
2.2. Przedmiot i cel pracy 26
2.3. Problemy i hipotezy badawcze 38
2.4. Metody i techniki badań 39
2.5. Charakterystyka terenu badań 41
ROZDZIAŁ III. EDUKACJA EKOLOGICZNA Z PUNKTU WIDZENIA NAUCZYCIELI W BADANEJ SZKOLE 45
3.1. Program nauczania 45
3.2. Projekty szkolne 54
3.3. Zajęcia pozalekcyjne 64
ROZDZIAŁ IV. ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA BADANYCH UCZNIÓW 72
4.1. Wiedza teoretyczna z zakresu ekologii 72
4.2. Świadomość uczniów dotycząca zagrożeń 81
4.3. Ochrona środowiska w świadomości uczniów 90
ZAKOŃCZENIE 97
BIBLIOGRAFIA 98
SPIS RYSUNKÓW 101
SPIS TABEL 102
SPIS WYKRESÓW 104
ANEKS NR 1 105
ANEKS NR 2 108

WSTĘP

W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania różnymi formami świadomości społecznej. Świadomość społeczna jest to wzajemnie powiązana i zintegrowana całość treści życia duchowego, poglądów, wartości, idei, postaw i przekonań cha­rakterystycznych dla danej zbiorowości, grupy społecznej czy też społeczeństwa w całości.

Celem pracy jest dokonanie oceny metod i skuteczności kształtowania świadomości ekologicznej w szkołach podstawowych z punktu widzenia nauczycieli i dzieci.

Praca składa się z czterech rozdziałów.

W pierwszym rozdziale zaprezentowane jest zagadnienie edukacji ekologicznej w szkołach, a więc: programy, treści i metody kształcenia, świadomość ekologiczna, geneza i główne założenia edukacji ekologicznej, wymiarowość edukacji ekologicznej oraz podstawowe cechy edukacji ekologicznej.

W drugim rozdziale przedstawione są metodologiczne podstawy badań własnych, a więc: uzasadnienie wyboru tematu, przedmiot i cel pracy, problemy i hipotezy badawcze, metody i techniki badań oraz charakterystyka terenu badań.

W trzecim rozdziale opisana jest edukacja ekologiczna z punktu widzenia nauczycieli w badanej szkole, a więc: program nauczania, projekty szkolne oraz zajęcia pozalekcyjne.

W czwartym rozdziale zaprezentowana jest świadomość ekologiczna badanych uczniów, a więc: wiedza teoretyczna z zakresu ekologii, świadomość uczniów dotycząca zagrożeń oraz ochrona środowiska w świadomości uczniów.

Częścią świadomości społecznej jest świadomość ekologiczna, która jest swoistą, kształtującą się formą świa­domości społecznej manifestującą się zarówno w myśleniu i prze­życiach poszczególnych ludzi, jak i funkcjonujących społecznie stan­dardach pojmowania, przeżywania i wartościowania biosfery. Niezbędne jest utworzenie w każdym kraju odpowiednich struktur funkcjonalnych, zdolnych do pokierowania procesem wdrażania edu­kacji ekologicznej. Sposób wdrożenia edukacji formalnej zależy od przyjętej koncepcji kształcenia ekologicznego.

Człowiek ma naturalne skłonności by obcować przyjaźnie z przyrodą, by przyrodę szanować i znajdować w niej chwile odprężenia czy napięć swoistych dla obcowania z żywio­łami. Wrodzona, spontaniczna wydaje się też postawa chronienia, opieki nad otoczeniem naturalnym. Jednocześnie jednak występują tendencje sprzeczne, jak chęć nadużywania przyrody, eksploatowania, traktowania jako przeciwnika, wroga, siły zazdrośnie broniącej swego stanu posiadania itp. Często bywa traktowana przyroda – zwierzęta i rośliny – jako teren wyładowania instynktu walki, agresji, wyładowa­nia złości czy tzw. złych skłonności.

Cele edukacji ekologicznej mogą być osiągnięte tylko przez jedno­czesne kształcenie i wychowanie ekologiczne. Wiedza obiektywna o świecie jest pewną sumą informacji, której można się wyuczyć w procesie kształcenia. Jednak nie można tylko teoretycznie nauczyć się miłości do przyrody i troski o nią. Aksjomaty kultury, zasady moralności, nawyk działania proekologicznego można zdobyć jedynie w procesie wychowania. Świadomość ekologiczna nie jest bowiem sumą uzyskanej informacji, lecz efektem własnych przemyśleń i do­świadczeń.

Warto zauważyć, że ważnym elementem kształcenia i wychowania środowiskowego jest także nieformalna edukacja ekologiczna. Popularyzacja wiedzy o procesach przyrodniczych i ich wpływie na życie społeczeństw oraz wiedzy o ochronie środowiska odbywa się przez udostępnianie lu­dziom różnych źródeł informacji proekologicznej (bezpośrednio lub pośrednio związanej z ochroną środowiska), przez działalność w proekologicznych organizacjach społecznych, a także przez praktyczną realizację zadań ochronnych w zakładach pracy, gospodarstwach rolnych, wsiach, osiedlach itp.

Przedmiotem upowszechniania są zarówno ważne dla użytkowa­nia, ochrony i kształtowania środowiska odkrycia naukowe, które zmuszają do zmiany dotychczasowych poglądów, hipotez lub teorii, a nawet praw naukowych, jak i osiągnięcia praktyczne. W każdym przypadku konieczne jest dokonywanie dydaktycznej transformacji popularyzowanych treści tak, aby mogły one być zrozumiałe dla ich odbiorców, w postaci nie odbiegającej od istoty rzeczy. Aby tego typu informacje docierały do możliwie szerokiego kręgu odbiorców i były przez nich przyswajane niezbędne jest nadanie im możliwie atrakcyjnej, interesującej formy. Muszą bowiem budzić zainteresowanie i motywować odbiorców do skupienia uwagi, poświę­cenia czasu na zaznajomienie się z treścią informacji. Wskazane jest także ukazywanie przydatności popularyzowanej wiedzy prośrodowiskowej w życiu osób, do których kierowana jest informacja.