Wstęp 2
Rozdział I. Prawa kobiet w aspekcie powszechnych praw człowieka w Polsce 5
1.1. Historia równouprawnienia kobiet 5
1.2. Prawa kobiet w aspekcie powszechnych praw człowieka 7
1.3. Polityka państwa w zakresie wyrównywania statusu kobiet i mężczyzn 10
1.4. Definicja równości w zatrudnieniu kobiet i mężczyzn 12
1.5. Międzynarodowe prawa człowieka a prawa kobiet 17
Rozdział II. Dyskryminacja w pracy oraz jej motywy 23
2.1. Pojęcie dyskryminacji 23
2.1.1. Zakaz dyskryminacji w dziedzinie wynagrodzenia 29
2.1.2. Zakaz dyskryminacji w dziedzinie dostępu do pracy, szkolenia, awansu, warunków pracy 30
2.2. Sposoby eliminowania dyskryminacji 32
Rozdział III. Ochrona pracy kobiet 43
3.1. Ochrona pracy kobiet ze względu na ciążę i macierzyństwo 43
3.1.1. Zakaz podmiotowy ochrony praw kobiet ze względu na ciążę i macierzyństwo 43
3.1.2. Urlop macierzyński i inne zwolnienia od pracy 52
3.1.3. Ochrona trwałości stosunku pracy 54
3.2. Ochrona pracy kobiet ze względu na różnice psychofizyczne 56
Rozdział IV. Ocena stanu ustawodawstwa polskiego i europejskiego w dziedzinie równości kobiet i mężczyzn 65
4.1. Programy na rzecz równych szans kobiet i mężczyzn 65
4.2. Dyrektywy unijne 68
4.3. Ocena zmian 72
Zakończenie 78
Bibliografia 81
Wstęp
Rozwój gospodarki rynkowej, konkurencja na rynku pracy, a także proces integracji z krajami Unii Europejskiej to główne stymulatory nowego podejścia do problemu kwalifikacji zawodowych. Samo pojęcie kwalifikacji jest tak stare, jak pojęcie zawodu, czy też zadania zawodowego. Kwalifikacje są potrzebne „od zawsze”, aby coś pożytecznego zrobić, aby być użytecznym w życiu zawodowym i działalności społecznej.
Na czym zatem polega nowe podejście do lego kluczowego dla kształcenia zawodowego pojęcia? Wypada zacząć od nowej definicji kwalifikacji, która zrodziła się w loku prac nad standardami kwalifikacji zawodowych. Otóż. do celów badawczych przyjęliśmy, że na kwalifikacje w danym zawodzie składają się odpowiednie cechy psychofizyczne oraz umiejętności i wiadomości pozwalające realizować wyróżnione-w ramach tego zawodu – zadania. Chodzi przy tym o kwalifikacje na poziomie akceptowanym przez pracodawców. To oni bowiem tworzą nowe miejsca pracy i ustalają kryteria kwalifikacyjne. I to jest kolejna nowość – sytuacja, w której nie szkoła, ale zewnętrzni wobec niej pracodawcy, w tym w głównej mierze pracodawcy prywatni, określają minimalny poziom kwalifikacji niezbędny do wykonywania zadań w danym zawodzie. Właśnie len poziom nazywamy standardem kwalifikacji zawodowych.
Zaakceptowana zarówno przez specjalistów z zakresu kształcenia zawodowego, jak i pracodawców metodologia tworzenia standardów kwalifikacji zawodowych pozwala na stosunkowo szybkie przygotowanie pełnych opisów standardów (z uwzględnieniem typów zadań zawodowych i poziomów kwalifikacji) dla wszystkich zawodów ujętych w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności, czyli w tzw. klasyfikacji gospodarczej.
W niniejszej pracy podjęto próbę ukazania istoty równouprawnienia zawodowego kobiet i mężczyzn w Unii Europejskiej i w Polsce. Taki też był zasadniczy cel opracowania.
Rozdział pierwszy to prawa kobiet w aspekcie powszechnych praw człowieka w Polsce: historia równouprawnienia kobiet, prawa kobiet w aspekcie powszechnych praw człowieka, polityka państwa w zakresie wyrównywania statusu kobiet i mężczyzn, definicja równości w zatrudnieniu kobiet i mężczyzn oraz międzynarodowe prawa człowieka a prawa kobiet. Trzeba podkreślić iż sensie formalnym prawa człowieka stanowią dziedzinę prawa konstytucyjnego i międzynarodowego, której zadaniem jest obrona w sposób zinstytucjonalizowany praw osoby ludzkiej – jednostek, a czasem wyodrębnianych ze względu na pewne kryteria większych zbiorowości. Podstawowe znaczenie mają tutaj te uregulowania prawne, które są bliżej człowieka, a zatem ustawodawstwo krajowe.
Rozdział drugi to dyskryminacja w pracy oraz jej motywy: pojęcie dyskryminacji, sposoby eliminowania dyskryminacji. Jak się zdaje, jedną z charakterystycznych cech rozwoju praw człowieka jest obecnie rozerwanie związku między refleksją filozoficzną i doktrynalną a konkretnymi przedsięwzięciami legislacyjno-instytucjonalnymi w sferze ich ochrony, zarówno w płaszczyźnie wewnątrzpaństwowej, jak i międzynarodowej. Wyraźnie zmalał wpływ wielkich myślicieli – twórców idei na rozwijany w mass mediach, parlamentach czy w organizacjach międzynarodowych dyskurs o prawach człowieka. Rozwój ich ochrony – kolejnych standardów i ich materialnych zabezpieczeń – jest raczej funkcją niezmordowanej aktywności prawników, organizacji pozarządowych, zabiegów różnego rodzaju grup nacisku czy koalicji państw, funkcją ich siły i sprawności negocjacyjnej, układów sił w parlamentach pozwalających przeforsować daną ustawę, umiejętności kształtowania i organizowania opinii publicznej na rzecz danej sprawy. Stąd też w codziennej praktyce ochrony praw człowieka jest coraz mniej miejsca na refleksję o podstawowych wartościach i zasadach, które powinny porządkować przestrzeń praw człowieka; zostały one przesłonięte sprawami taktyki formułowania kolejnych roszczeń przez poszczególne grupy społeczne i zapewniania sobie przez nie dalszych uprawnień.
Rozdział trzeci to ochrona pracy kobiet: ochrona pracy kobiet ze względu na ciążę i macierzyństwo oraz ochrona pracy kobiet ze względu na różnice psychofizyczne. We współczesnym myśleniu o prawach człowieka przeważają skrajne stanowiska. Z jednej strony mamy do czynienia z brakiem zgody – mnogością stanowisk – co do katalogu i ewentualnej hierarchii takich praw naturalnych, które można byłoby dzisiaj uważać za prawa powszechne, czyli odnoszące się do wszystkich ludzi i mające zasadnicze znaczenie. Te różnice występują na podłożu teologicznym, filozoficznym lub ideologicznym. Z drugiej strony licznych przedstawicieli ma stanowisko odrzucające ideę prawa natury i praw naturalnych, zwłaszcza wywodzącą się z tradycji chrześcijańskiej. Ich zdaniem, z uwagi właśnie na ów brak zgody, ta teoria nie może być fundamentalną podstawą („absolutną zasadą”) praw człowieka. Źródeł praw człowieka starają się poszukiwać w kontekście społecznym, politycznym czy prawnym; dla wielu z nich prawa człowieka są po prostu fundamentem (lub jednym z fundamentów) organizacji politycznej społeczeństwa, przynajmniej w zachodnim kręgu cywilizacyjnym.
Rozdział czwarty to ocena stanu ustawodawstwa polskiego i europejskiego w dziedzinie równości kobiet i mężczyzn: programy na rzecz równych szans kobiet i mężczyzn, dyrektywy unijne oraz ocena zmian. Prawa człowieka nie są dzisiaj oddzielane jedynie od idei praw naturalnych. Kolejnym ważnym problemem we współczesnym dyskursie i praktyce praw człowieka jest ich postępujące odrywanie się od odpowiedzialności. Jednostka nabywa coraz to nowe wolności, lecz odpowiedzialność za użytek, jaki z nich robi, coraz częściej spada na społeczeństwo, które ma obowiązek zajmować się „naprawą” zarówno samej jednostki, jak i szkód powstałych ze sposobu, w jaki ona ze swej wolności korzysta. Rosnąca bezkarność dotyczy także przestępstw pospolitych oraz stanowiących pogwałcenie praw człowieka, zwłaszcza prawa do życia, prawa do czci, do dobrego imienia itp.
Całość opracowania powstała w oparciu o literaturę fachową, artykuły prasowe, akty prawne oraz źródła ze stron WWW.