Wstęp 3

Rozdział 1. Komunikacja polityczna w demokratycznym państwie 5
1.1. System polityczny jako podstawa działania państwa 5
1.2. Komunikacja polityczna 8
1.3. Elementy komunikowania politycznego 11
1.4. Komunikowanie polityczne a komunikacja masowa 13

Rozdział 2. Czynniki oddziaływania polityków na obywateli 22
2.1. Wygląd zewnętrzny 22
2.2. Przemówienia 23
2.3. Środki retoryczne 23
2.4. Wywiad 24
2.5. Spot telewizyjny 24
2.6. Od drzwi do drzwi – kontakt bezpośredni 26
2.7. Slogan, hasło wyborcze 27
2.8. Plakat wyborczy 28
2.9. Ulotka wyborcza 32
2.10. Logo 33
2.11. Gadżety wyborcze 34
2.12. Internet – kampania w Sieci 35

Rozdział 3. Manipulacja jako metoda sterowania społecznego – analiza na wybranych przykładach 37
3.1. Manipulacja – stały element gry politycznej 37
3.2. Inne formy nacisku społecznego 44
3.3. Manipulacyjne wykorzystanie emocji w oddziaływaniu politycznym 46
3.4. Mass media – ośrodkiem upowszechniania manipulacji wobec ludzi 48

Zakończenie 57
Bibliografia 59
Spis tabel 63

Wstęp

Manipulacja jest ukierunkowanym systemem ideowo-psychologicznego ura­biania mas pracujących, permanentnie wprowadzanym przez burżuazję imperialistyczną w drodze wtłaczania do świadomości tych mas różnego rodzaju mitów, iluzji i przesą­dów po to, aby zahamować rozwój klasowej, własnej świadomości mas ludowych, aby przeszkodzić im w uświadomieniu sobie własnych podstawowych interesów. Wyraz manipulacja często używany w latach 80. stał się modny w ostat­nich latach przede wszystkim dlatego, że w tekstach publicystycznych (tak­że w języku potocznym) chętnie wykorzystuje się go do oceniania działań polityków czy też mediów.

Celem pracy jest zaprezentowanie zagadnienia manipulacji jako środka walki politycznej.

Praca składa się z trzech rozdziałów.

W pierwszym rozdziale opisana jest komunikacja polityczna w demokratycznym państwie, a więc: system polityczny jako podstawa działania państwa, komunikacja polityczna, elementy komunikowania politycznego oraz komunikowanie polityczne a komunikacja masowa.

W drugim rozdziale przedstawione są czynniki oddziaływania polityków na obywateli, a więc: wygląd zewnętrzny, przemówienia, środki retoryczne, wywiad, spot telewizyjny, od drzwi do drzwi – kontakt bezpośredni, slogan, hasło wyborcze, plakat wyborczy, ulotka wyborcza, logo, gadżety wyborcze oraz Internet – kampania w Sieci.

W trzecim rozdziale zaprezentowana jest manipulacja jako metoda sterowania społecznego – analiza na wybranych przykładach, a więc: manipulacja – stały element gry politycznej, inne formy nacisku społecznego, manipulacyjne wykorzystanie emocji w oddziaływaniu politycznym oraz mass media – ośrodkiem upowszechniania manipulacji wobec ludzi.

Niemal wszystko, co mówimy i piszemy, może być przez nieżyczliwych nam słu­chaczy i czytelników uznane za manipulacyjne. Wiele zachowań językowych osób, któ­rym nie jesteśmy skłonni wierzyć i ufać, możemy podejrzewać o manipulację. Manipu­lacja dotyczy przede wszystkim nie środków, lecz relacji między nadawcą i odbiorcą, choć ujawniać się może w konkretnych zachowaniach.

W tekstach publicystycznych, ale też i naukowych spotyka się różne wariancje znaczenia słowa manipulacja: od użycia go w funkcji epitetu (dzia­łanie nadawcy jest złe, jest nieuczciwe) do skupienia uwagi tylko na jednym elemencie całej sytuacji komunikacyjnej, np. na intencji nadawcy komuni­katu, na nierównorzędności ról nadawcy i odbiorcy, na stosowanych środ­kach językowych. Nieostrość znaczenia wyrazu manipulacja oraz negatyw­ne nacechowanie emocjonalne tego leksemu sprawiają, że użycie go w kon­kretnych wypowiedziach opisujących działania polityków często uzależnio­ne jest od punktu widzenia osoby oceniającej te działania, od jej upodobań ideologicznych, uwarunkowań instytucjonalnych. Przegląd użyć w różnych tekstach mówionych i pisanych wyrazu manipulacja może budzić wątpliwo­ści, czy słowo to powinno być używane jako termin naukowy, ponieważ w strukturę jego znaczenia wpisane jest wartościowanie, czyli automatyczna ocena podważająca postulowaną neutralność terminu.

Każde postępowa­nie badawcze powinno obejmować inwentaryzację zjawisk, ich opis, interpretację i na samym końcu wartościowanie. A więc dopiero w ostatnim etapie badań – po rozpoznaniu i opisaniu całej sytuacji komunikacyjnej -termin manipulacja może pojawić się jako nazwa służąca etycznemu oce­nianiu działań nadawcy, który posługując się różnego typu perswazyjnymi środkami językowymi (wypowiedziami perswazyjnymi), chce wpłynąć na zmianę zachowań odbiorcy. Przy czym należy pamiętać, że to obserwator -osoba z zewnątrz analizująca całe wydarzenie komunikacyjne – na podsta­wie własnej wiedzy stwierdza, że działania nadawcy to manipulacja, ponie­waż uważa, że odbiorca jest jedynie narzędziem do osiągnięcia przez nadawcę zamierzonych korzyści, ukrywanych przed odbiorcą dlatego, że są one nie­zgodne z jego interesem, z jego dążeniami i odczuciami.