Środowisko jest zespołem warunków wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość i oddziaływujących stale lub przez czas dłuższy.
Przy definiowaniu pojęcia środowisko dla potrzeb teorii pedagogicznej, należy wziąć pod uwagę dwa fakty. Po pierwsze, nie wszystkie składniki środowiska oddziałują na nas w sposób jednakowy. Wpływ ich jest zależny od wielu czynników: charakteru i rodzaju tych składników, stopnia ich znaczenia dla życia jednostek oraz struktury psychofizycznej osobnika.
Siła oddziaływania poszczególnych składników środowiska nie zależy od tego, czy kontakty z nim są trwałe czy przelotne. Przelotna czy jednorazowa styczność z osobami lub stosunkami może wywrzeć na życie jednostki wpływ znacznie większy niż trwałe kontakty społeczne, wpływ niekiedy decydujący. Przyjmując definicje środowiska jako „zespołu warunków”, czy „składników struktury” otaczających osobnika, możemy dokonać ogólne typologii środowisk. Za podstawę typologii można przyjąć albo rodzaj bodźców środowiskowych oddziałujących na osobnika, albo cechy terytorialne środowiska.
Rozróżniamy środowisko: naturalne, społeczne i kulturowe. Środowisko naturalne obejmuje elementy naszego otoczenia, które są dziełem samej natury, których istnienie nie wymagało inwencji człowieka.
Mianem środowiska społecznego określamy ludzi i stosunki społeczne otaczające osobnika.
Środowiska społeczne to ogół grup i jednostek z którymi w ciągu życia osobnik styka się prywatnie lub publicznie, bezpośrednio lub pośrednio, przelotnie lub trwale, osobiście lub rzeczowo.
Z pedagogicznego punktu widzenia w środowisku społecznym możemy wyróżnić następujące elementy:
- rozmieszczenie ludności i gęstość zaludnienia, od których uzależniona jest częstotliwość i różnorodność kontaktów społecznych,
- struktura zawodowa ludności, świadcząca o stopie jej życia, ekonomicznym zróżnicowaniu, a pośrednio o poziomie kulturalnym,
- relacja poszczególnych grup wieku, wskazująca na biologiczny dynamizm ludności,
- poziom i struktura wykształcenia ludności.
Do środowiskowych sił społecznych mających duży wpływ na rozwój życia jednostki, grupy można zaliczyć: rodzinę, otoczenie społeczne (środowisko lokalne, osiedle mieszkaniowe), grupy rówieśnicze placówki opiekuńcze, placówki wspomagające rozwój dzieci i młodzieży (świetlice i czytelnie dziecięce, tereny zabaw, kolonie i obozy, poradnie), placówki wychowania poszkolnego (oświaty dorosłych).
—
Bibliografia
- Gołaszewski T., Szkoła jako system społeczny, Warszawa 1977r, s.53 (w:) R.B. Woźniak, Zarys socjologii, edukacji, i zachowań społecznych, Koszalin 1998.
- Izdebska H., Przyczyny konfliktów w rodzinie, Warszawa 1979.
- Płoszyński Z., Sytuacja szkolna dzieci z rodzin patologicznych w okresie transformacji ustrojowej ,(w:) ,Młodzież a współczesne dewiacje i patologie społeczne, pod red. S. Kawuli H. Machela , Toruń 1999.
- Radziewicz J., Środowisko społeczno – wychowawcze szkoły, (w:) ,Pedagogika społeczna, pod red. T. Pilcha, I. Lepalczyk Warszawa 1995.
- Smarzyński H., Szkoła jako środek wychowawczy, Kraków 1987.
- Smarzyński H., Szkoła jako środowisko wychowawcze, Warszawa 1987.
- Tyszka Z., Rodzina w świecie współczesnym – jej znaczenie dla jednostki i społeczeństwa, (w:) ,Pedagogika społeczna , pod red. T. Pilcha I. Lepalczyk Warszawa 1995.
- Woźniak R.B., Zarys socjologii, edukacji i zachowań społecznych, Koszalin 1998.
- Wroczyński R., Pedagogika społeczna, Warszawa 1985.
- Zaborowski Z., O rodzinie, rodzina jako grupa społeczno – wychowawcza, Warszawa 1969.