Rodzina jest dla jednostki grupą odniesienia, z którą świadomie i mocno identyfikuje się ona jako członek, reprezentant a także współtworzy i przyjmuje kultywowane w niej poglądy i postawy, obyczaje wzory zachowania i postępowania.
Rodzina jest grupą naturalną opartą na związkach krwi małżeństwa lub adopcji. Jest to grupa o charakterze wspólnoty, której podstawową funkcją jest utrzymanie ciągłości biologicznej społeczeństwa. Członkowie rodziny powiązani są nie tylko więzami pokrewieństwa lecz również związkami prawno – ekonomicznymi.
Rodzina stwarza warunki do zaspokojenia różnorodnych potrzeb psychicznych i społecznych swoich członków a zwłaszcza dzieci. Głównie chodzi tu o potrzebę przynależności uczuciowej , bezpieczeństwa i stabilizacji.
Najbliższe otoczenie jednostki, jakim jest rodzina najlepiej zabezpiecza prawidłowy rozwój emocjonalny dzieci i młodzieży, chroni je przed niedostosowaniem społecznym, naruszeniem równowagi wewnętrznej. Odgrywa ona istotną rolę w kształtowaniu społecznej i kulturalnej strony osobowości młodego pokolenia, w przekazywaniu społecznie aprobowanych i pożądanych wzorów postępowania i zachowania się. Rodzina wraz ze szkołą zapewnia prawidłowy rozwój intelektualny i przygotowanie młodzieży do pełnienia ról społecznych.
Środowisko rodzinne jest pierwszym i podstawowym środowiskiem społecznym, podstawową komórką całego życia społecznego. Rodzina pierwsza wprowadza młodzież w życie społeczne, uczy czynnie żyć w grupie społecznej i tym samym rozwija podstawy osobowości dziecka.
Środowisko rodzinne jest głównym ośrodkiem rozwoju sfery emocjonalnej dzieci, kształtuje podstawy moralne i ideowe dziecka. Uspołecznienie dzieci i młodzieży jest podstawową funkcją oddziaływania rodziny. W środowisku rodzinnym dokonuje się socjalizacja dzieci i młodzieży oraz kształtują się pierwsze więzi łączące młode pokolenie z szerszą strukturą społeczną i całokształtem życia społeczeństwa.
Szkoła obok rodziny jest podstawową grupą społeczną przygotowującą i wprowadzającą młode pokolenie w życie społeczne. Pierwsze podstawy wychowania otrzymuje dziecko w rodzinie, w której również kształtują się fundamenty osobowości. Szkoła dla dzieci staje się pomostem, wprowadzającym w życie społeczne i przygotowującym do pełnienia określonych grup społecznych.
Szkoła jako pomost do życia społecznego nie tylko naucza i wprowadza w poznanie rzeczy, zjawisk, poprzez zdobywanie wiadomości i wiedzę oraz rozwija funkcje poznawcze, ale również szkoła wychowuje i ta funkcja staje się pierwszoplanowa w jej działalności.
Młodzież i dzieci bardzo chętnie swój wolny czas spędzają w gronie rówieśników. To właśnie w grupie dziecko uczy się kontaktować z innymi ludźmi, dostrzegać ich problemy, pomagać w ich rozwiązywaniu. Dziecko w grupie uczy się nie tylko pomagać innym lecz również przyjmować ich pomoc. Dostrzega, że świat nie kręci się wokół niego, że wszyscy ludzie są ważni, że trzeba liczyć się ze zdaniem innych. W grupie zawierane są pierwsze przyjaźnie, obdarzanie zaufaniem, powierzanie i dotrzymywanie tajemnic, tu dziecko uczy się lojalności i dowiaduje co grozi za jej nie dochowanie.
Grupa jest również tym miejscem, gdzie jednostka poznaje życie, doświadcza jego smaku, uczy się sprytu a nawet cwaniactwa. Zdobywa też umiejętności radzenia sobie z trudnościami, stawiania im czoła. Uważa się, że grupa rówieśnicza jest swego rodzaju szkołą życia, przygotowującą młodego człowieka do życia w społeczności, do pełnienia określonych ról społecznych. Na forum grupy dziecko broni słuszności swego stanowiska, uczy się samodzielnego podejmowania różnych decyzji, samodzielnego myślenia, tworzenia czegoś nowego, przeżywa różnego rodzaju porażki, dzięki którym uczy się wytrwałości, cierpliwości w dążeniu do celu, odporności w razie niepowodzenia. Takie dziecko będzie potrafiło w razie porażki otrząsnąć się i zacząć od nowa, nabędzie umiejętności mobilizowania się do działania, nauczy się ono pracy z innymi i współdziałania.
Grupa rówieśnicza jest niekwestionowaną częścią życia nastolatków. Daje poczucie przynależności, zrozumienia akceptacji. Wewnątrz grupy nastolatek może wypróbować nowe role, przybierać różne imiona, spróbować nowych sposobów ubierania się czy uczesania. Oczywiście nastolatek sam ocenia te role czy style przed lustrem, ale najważniejsze są reakcje innych, szczególnie rówieśników.
Bibliografia
- Gołaszewski T., Szkoła jako system społeczny, Warszawa 1977r, s.53 (w:) R.B. Woźniak, Zarys socjologii, edukacji, i zachowań społecznych, Koszalin 1998.
- Izdebska H., Przyczyny konfliktów w rodzinie, Warszawa 1979.
- Płoszyński Z., Sytuacja szkolna dzieci z rodzin patologicznych w okresie transformacji ustrojowej ,(w:) ,Młodzież a współczesne dewiacje i patologie społeczne, pod red. S. Kawuli H. Machela , Toruń 1999.
- Radziewicz J., Środowisko społeczno – wychowawcze szkoły, (w:) ,Pedagogika społeczna, pod red. T. Pilcha, I. Lepalczyk Warszawa 1995.
- Smarzyński H., Szkoła jako środek wychowawczy, Kraków 1987.
- Smarzyński H., Szkoła jako środowisko wychowawcze, Warszawa 1987.
- Tyszka Z., Rodzina w świecie współczesnym – jej znaczenie dla jednostki i społeczeństwa, (w:) ,Pedagogika społeczna , pod red. T. Pilcha I. Lepalczyk Warszawa 1995.
- Woźniak R.B., Zarys socjologii, edukacji i zachowań społecznych, Koszalin 1998.
- Wroczyński R., Pedagogika społeczna, Warszawa 1985.
- Zaborowski Z., O rodzinie, rodzina jako grupa społeczno – wychowawcza, Warszawa 1969.